گرفتن دیه تصادف شاید از نگاه برخی امری ساده به نظر بیاید اما دیه تصادف در برخی موارد پیچیدگی هایی قانونی دارد که بسیاری از مردم از آن بی‌اطلاع هستند. یکی از اتفاقاتی که در حال حاضر، بسیار رخ می دهد، تعداد افراد زیادی هستند که بدون داشتن گواهینامه، اقدام به رانندگی می کنند. در این بین با توجه به نبود مهارت کافی و یا به بیان بهتر به جهت اینکه مهارت آنان به تایید رسمی نرسیده است، هنگامی که این رانندگان نیز دچار سوانح رانندگی می شوند، پیامد های قانونی بسیاری را به دنبال خواهد داشت. در ادامه این مطلب می خواهیم نگاهی به موضوع دیه تصادف بدون گواهینامه بیندازیم.
در حقوق ایران، تصادف بدون گواهینامه به عنوان یک تخلف جرمی محسوب می‌شود، اما عموماً به عنوان قتل عمد در نظر گرفته نمی‌شود. در صورت وقوع تصادف بدون گواهینامه که منجر به مرگ یا آسیب جدی به شخص دیگری شود، ممکن است مجازات های قانونی در نظر گرفته شود که بستگی به شرایط مورد نظر دارد.
برای تشخیص و مجازات تصادف بدون گواهینامه، قوانین مربوطه باید مورد مطالعه و بررسی قرار گیرند. قانون مجازات اسلامی، که به عنوان یکی از منابع حقوقی اصلی در ایران است، مجازات های متنوعی را برای تصادف بدون گواهینامه در نظر گرفته است. اما به طور کلی، تصادف بدون گواهینامه به عنوان یک جرم درجه دوم قتل عمد در نظر گرفته نمی‌شود.
یکی از تصادفات رانندگی که برای افراد گواهینامه دار یا بدون گواهینامه اتفاق می افتد، تصادف منجر به فوت است. عموماً این نوع تصادفات، ناشی از بی‌احتیاطی یا بی مبالاتی راننده، کمبود مهارت و عدم رعایت قوانین ترافیکی اتفاق می‌افتد. قانون‌گذار، تصادف منجر به فوت را (به هر دو صورت، راننده دارای گواهینامه و راننده بدون گواهینامه) به طور کلی غیرعمد می‌داند، مگر اینکه خلاف آن اثبات شود. برای این نوع تصادفات، قانون مجازات های مربوطه، مجازات دیه (در صورتی که خانواده قربانی ادعایی داشته باشد) حبس تعزیری را تعیین کرده است. این سؤال مطرح می‌شود که مبلغ دیه برای تصادف منجر به فوت بدون گواهینامه چقدر است؟
مبلغ دیه برای تصادف منجر به فوت بدون گواهینامه یا با گواهینامه، معادل دیه کامل انسان است و در هر سال، با توجه به نرخ تورم، تغییر می‌کند. همچنین، مقدار دیه برای تصادف منجر به فوت بدون گواهینامه، بستگی به اینکه آیا تصادف و فوت در ماه های محرم، رجب، ذی حجه و ذی قعده (که به عنوان ماه های حرام محسوب می‌شوند) رخ می‌دهد یا در سایر ماه‌ها، متفاوت است. در سال 1402، مقدار دیه کامل انسان در ماه های غیر حرام، 900 میلیون تومان و در ماه های حرام، که شامل محرم، رجب، ذی حجه و ذی قعده است، 1 میلیارد و 200 میلیون تومان بوده است.
در صورتی که تصادف بدون گواهینامه منجر به جرح شخص دیگری شود، مجازات های قانونی در نظر گرفته می‌شود. قانون مجازات اسلامی ایران، که به عنوان یکی از منابع حقوقی اصلی در ایران است، مجازات های متنوعی برای این نوع تخلف در نظر گرفته است. به طور کلی، در صورتی که تصادف بدون گواهینامه منجر به جرح شود، متوجه مجازات های مختلفی از جمله جرم هایی می‌شوید که شامل حبس تعزیری (مدت زمان مشخصی که توسط دادگاه تعیین می‌شود) و پرداخت جبران خسارت به قربانی می‌شود. میزان و نوع مجازات‌ها بستگی به شرایط خاص هر پرونده و قوانین مربوطه دارد.
در مورد پرداخت دیه برای تصادفات بدون گواهینامه، نداشتن گواهینامه تأثیری مستقیم بر مبلغ دیه ندارد. دیه تصادف منجر به فوت یا جرح بر اساس میزان خسارت وارده به قربانی تعیین می‌شود و نه بر اساس وضعیت گواهینامه راننده. دیه تصادف منجر به فوت یا جرح در اغلب سیستم های حقوقی، شامل جبران خسارت های مالی و غیرمالی به خانواده قربانی می‌شود.
این جبران خسارت معمولاً بر اساس میزان خسارت وارده، از جمله هزینه های درمانی، ضرر و زیان مالی و عوارض ناشی از تصادف، تعیین می‌شود. در نتیجه، نداشتن گواهینامه تأثیری مستقیم در میزان دیه ندارد. قابل ذکر است که فرد به دلیل نداشتن گواهینامه، دادگاه مجازات او را تشدید می کند و ممکن است برای مدت یک تا پنج سال از حق رانندگی محروم شود.
کلام آخر
رانندگان بدون گواهینامه یکی از مشکلات عمده نیروهای پلیس راهنمایی و رانندگی را شکل می‌دهند. افراد بدون گواهینامه، با حداقل تجربه و مهارت در رانندگی، زمینه را برای وقوع خسارت‌های مالی و جانی به خود و دیگران فراهم می‌کنند. به همین دلیل، قانون گذاران تصمیم به تشدید جرم رانندگی بدون گواهینامه گرفته و مجازات های متناسبی برای آن تعیین کرده اند.